Osoby w wieku podeszłym posiadają problemy zarówno ze zdrowiem ogólnym, jak i ze zdrowiem jamy ustnej. Wymaga to od lekarza dentysty specjalnych umiejętności – szerokiej wiedzy medycznej i odpowiedniego nastawienia wobec takich pacjentów.

Działem medycyny, który zajmuje się problemami jamy ustnej u seniorów, jest gerostomatologia. Dział ten obejmuje wiedzę z zakresu nauk stricte stomatologicznych, czyli stomatologii zachowawczej, protetyki i periodontologii, oraz z zakresu określonych dziedzin medycyny ogólnej – takich, jak geriatria i gerontologia. W zakres gerostomatologii wchodzą tez zagadnienia z zakresu psychologii, socjologii i etyki.
Gerostomatologia różni się od tradycyjnej stomatologii w sześciu głównych punktach:

1. Jest skoncentrowana na populacji ludzi powyżej 65. roku życia.
2. 86% ludzi powyżej 65. roku życia cierpi na przynajmniej jedną przewlekłą chorobę, jak np. choroby stawów, osteoporoza, choroby układu oddechowego, układu krążenia, nowotwory, choroby neurologiczne.
3. Wielu starszych pacjentów cierpi z powodu różnych niepełnosprawności, takich jak: utrata słuchu, słaby wzrok, problemy z odczuwaniem smaku, które mogą mieć wpływ na stosowanie się do zaleceń lekarza dentysty.
4. Znaczna część pacjentów przyjmuje pięć i więcej leków, które między innymi mogą powodować kserostomię.
5. Pewna część cierpi na zaburzenia poznawcze np. demencję, które mogą wpływać na higienę jamy ustnej.
6. Wspólne działanie fizycznych, fizjologicznych i psychicznych nieprawidłowości sprawia, że leczenie osób starszych staje się dla lekarza dentysty dużym wyzwaniem [18].

Wśród najczęstszych zadań należących do gerostomatologii wymienia się profilaktykę, leczenie i rehabilitację stomatologiczną oraz protetyczną. Zadania te realizowane są czasem w trudnych warunkach – co może być spowodowane złym stanem ogólnym zdrowia pacjenta, zmianami w jego psychice oraz nawykami. Stan zdrowia jamy ustnej pacjenta w starszym wieku jest często odzwierciedleniem jego stanu ogólnego. Zatem im pacjent mniej sprawny ruchowo i umysłowo, tym większe prawdopodobieństwo, że w jego jamie ustnej rozwiną się choroby przyzębia, próchnica i pojawią się luki po utraconych zębach.

Starzejące się społeczeństwo

Najnowsze badania wskazują, że w Polsce osoby 65-letnie i starsze stanowią ok. 13,5% populacji, a w wyniku szybkiego starzenia się naszego społeczeństwa, po 2020 roku nasz kraj będzie się charakteryzował wysokim wskaźnikiem wieku ludności. Przewidywany jest znaczny przyrost szczególnie w najstarszych grupach wiekowych. Prognozy na 2035 r. wskazują, że w Polsce odsetek ludzi powyżej 65. roku życia będzie wynosić ponad 23% [1].

Źródło: US Census Bureau

Powszechnie wiadomo, że starzenie się organizmu jest zjawiskiem nieodwracalnym, a jego przebieg może być modyfikowany przez wiele czynników wpływających na organizm ludzki przez cały okres życia [2]. Przedłużenie ludzkiego życia powiązane jest z koniecznością borykania się z nierzadko licznymi chorobami związanymi z wiekiem podeszłym [3]. Utrzymanie własnego, zdrowego, jak również funkcjonalnego uzębienia jest jednym z głównych kryteriów pomyślnego starzenia się.

Coraz więcej osób zachowuje zęby do późnego wieku.

Dzięki postępowi technicznemu i technologicznemu oraz dzięki rosnącej świadomości zagrożeń wynikających z niezachowywania higieny jamy ustnej, na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat obserwuje się wzrost liczby osób, które do późnego wieku zachowują swoje zęby – jeśli nie wszystkie, to przynajmniej część. Jednak wraz z wydłużeniem się czasu życia obserwuje się też wzrost częstości występowania chorób przyzębia.
Zadaniem dentystów zajmujących się gerostomatologią jest zatem nie tylko obserwacja i leczenie zmian próchnicowych oraz przywracanie funkcjonalności narządu żucia poprzez użycie protez dentystycznych, ale też stały monitoring jamy ustnej osoby starszej pod kątem pojawiania się bądź pogłębiania schorzeń dotykających tkanki przyzębia.

Uzębienie w zaawansowanym wieku.

Osoby starsze oraz ich opiekunowie ze względu na zachodzące z w wiekiem zmiany w ustroju powinni zwracać szczególną uwagę na zdrowie jamy ustnej. Oto, co warto wiedzieć o uzębieniu osób starszych[19]:

• zęby utworzone są z tkanek, których komórki mają bardzo ograniczoną możliwość regeneracji;
• z biegiem czasy zęby ciemnieją, matowieją i ściera się ich szkliwo – wprawdzie zmiany te zachodzą bardzo wolno, ale widać je wyraźnie już u 50-60-latków;
• szczególnie widoczne stają się zmiany barwne, które związane są z procesami zachodzącymi w zębinie i szkliwie, a także mogą być wynikiem diety i stylu życia osoby starszej;
• nawyki starszego pacjenta wpływają na kształt zębów i szybkość ścierania się szkliwa; z czasem szkliwo regeneruje się coraz gorzej, ponieważ procesy demineralizacji przebiegają szybciej niż odbywa się wbudowanie związków mineralnych; poza tym z wiekiem obniża się efektywność wbudowywania fluoru w szkliwo zęba;
• zęby seniorów są bardziej kruche i podatne na uszkodzenia oraz złamania;
• następuje odkładanie się zębiny wtórnej oraz obliteracja (zamykanie) kanalików zębinowych;
• zębina słabiej reaguje na bodźce; staje się też mniej nawilżona – to zaś wpływa na wzrost kruchości zębów;
• zwiększa się grubość cementu korzeniowego, komórki zwane cementocytami ulegają zwyrodnieniu, a sam cement bywa narażony na próchnicę i uszkodzenia mechaniczne;
• masa miazgi ulega zmniejszeniu;
• podobnie też zmniejsza się unaczynienie i unerwienie tej tkanki – prowadzi to do spadku odporności miazgi na urazy oraz pogarsza przebieg procesów naprawczych.

Powiązane usługi Studia Uśmiechu MM Dent

Zapraszamy do zapoznania się z ofertą Studia Uśmiechu MM Dent:

• Gerostomatologia
• Stomatologia zachowawcza
• Protetyka

Studio Uśmiechu MM DENT

Na podstawie: 1. „Gerostomatologia jako nowy przedmiot w szkoleniu lekarza-dentysty”. Klinika Gerostomatologii Katedry Protetyki Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Ryszard Koczorowski, Małgorzata Gałczyńska‑Rusin. Dentalforum.ump.edu.pl. 2. Portal dentystyczny.pl

Źródła:

1. GUS http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_PUBL_prognoza_ludnosci_na_lata_2008_2035_Uwagi_Metodyczne.pdf
2. Gabrowska E., Mikołaj M.: Zasady żywienia osób w starszym wieku. Gerontologia Polska, 2006; tom 14,nr 2 57-62.
3. Talwar M., Chawla H.S.: Geriatric dentistry: is rethinking still required to begin undergraduate education?Indian J. Dent. Res., 2008 Apr-Jun; 19 (2): 175-7.
4. Kalk W., de Baat C., Meeuwissen J.H.: Is there a need for gerodontology? Int. Dent. J., 1992 Aug; 42 (4):209‑216.
5. Berkey D., Berg R.: Geriatric oral health issues in the United States. Int. Dent. J., 2001 Jun; 51 (3 Suppl):254‑264.
6. Pregiel B., Wrzyszcz-Kowalczyk A., Fita K., Składnik–Jankowska J., Pregiel M.: Higiena jamy ustnej i nawyki dietetyczne u słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku we Wrocławiu. Poradnik Stomat., 2007; 7 (12):344-352.
7. Vincent J.R., Tenenbaum M.P., Massicotte P.: Teaching of geriatric dentistry; training of „mobile dental service”dentists. J. Dent. Que., 1992 Jan; 29: 15-7.
8. Puto G., Ocetkiewicz T., Zawisza K.: Influence of depression and cognitive function on subjective assessment of quality of life in patients over 80 years old with myocardial ischemia. Gerontologia Polska, 2007; tom 15, nr 3: 90-96.
9. Polak A., Porzych K., Kędziora-Kornatowska K., Motyl J., Porzych M., Grabowska-Gaweł A., Słupski M.: Poznawczy i praktyczny wymiar gerontologii – interdyscyplinarnej nauki o starzeniu się i starości. Geriatr. Pol., 2006; Vol. 2 supl. A: 11-12.
10. Skiba M., Kusa-Podkańska M., Wysokińska-Miszczuk J.: Wpływ stanu jamy ustnej na jakość życia osób w starszym wieku. Gerontologia Polska, 2005; tom 13, nr 4: 250-254.
11. Fiske J., Davis D.M., Frances C., Gelbier S.: The emotional effects of tooth loss in edentulous people. Br. Dent. J., 1998; 184: 90-93.
12. Holm-Pedersen P., Vigild M., Nitschke I., Berkey D.B.: Dental care for aging populations in Denmark, Sweden, Norway, United kingdom, and Germany. J. Dent. Educ., 2005 Sep; 69 (9): 987-997.
13. van Waas M.A.: Geriatric dentistry in dental education. Ned. Tijdschr. Tandheelkd., 1998 Oct; 105 (10): 362‑364.
14. 14. Zini A., Pietrokovsky J.: Gerodontology teaching program at the geriatric dental clinic in Yad Sarah. Refuat Hapeh Vehashinayim, 2006 Oct; 24 (4): 31-34, 73.
15. Koczorowski R., Jundził-Bieniek E.: Wpływ czynników psychologicznych i ogólnoustrojowych na adaptację ruchomych uzupełnień protetycznych u pacjentów w wieku starczym – przegląd piśmiennictwa. Dental Forum, 2006; (2): 85-90.
16. Jundził-Bieniek E.: Analiza wybranych czynników psychologicznych i stomatologicznych potrzeb leczniczych u osób po 65. roku życia. Praca na stopień doktora nauk medycznych. Poznań 2008.
17. Nitschke I., Müller F., Ilgner A., Reiber T.: Undergraduate teaching In gerodontology In Austria Switzerland and Germany. Gerodontology, 2004 Sep; 21 (3): 123‑129.
18. Mohammad A.R., Preshaw P.M., Ettinger R.L.: Current status of predoctoral geriatric education in U.S. Dental Schools. J. Dent. Educ., 2003 May; 67 (5): 509-514.
19. Portal dentystyczny.pl – informacje nt: “Gerostomatologia”